1. Tai nạn thương tích là gì?

Tai nạn thương tích là một sự kiện xảy ra bất ngờ ngoài ý muốn do một tác nhân bên ngoài gây nên các tổn thương, thương tích cho cơ thể về thể chất hay tâm hồn của nạn nhân.

Có hai loại tai nạn thương tích:

• Loại 1: “Tai nạn không chủ định” thường không có nguyên nhân rõ ràng, khó có thể đoán trước được như ngã, bỏng, ngộ độc, chết đuối…
• Loại 2: “Tai nạn có chủ định” như chiến tranh, bạo lực, tự tử, bạo hành…thường có nguyên nhân rõ ràng và có thể phòng tránh được.

Còn “thương tích” thì không phải là tai nạn mà là sự tổn thương của cơ thể ở các mức độ khác nhau gây nên bởi tiếp xúc đột ngột với các nguồn năng lượng (có thể là các tác động cơ học, nhiệt, hóa chất, bức xạ ion, chất phóng xạ…) quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể hoặc do cơ thể thiếu các yếu tố cần thiết cho sự sống như thiết oxy, mất nhiệt. Thương tích có thể lý giải được và có thể phòng tránh được.

Tuy nhiên, khó có thể phân định rõ ràng giữa hai khái niệm tai nạn và thương tích, do vậy hiện nay, trong các văn bản, tài liệu của Việt Nam, người ta dùng chung thuật ngữ “Tai nạn thương tích”. Theo bộ Y tế, tỷ lệ tử vong do tai nạn thương tích ở nước ta hiện nay lên tới 11%, chỉ sau các bệnh tim mạch (18%) và bệnh truyền nhiễm (15%). Đặc biệt, mỗi năm trên toàn thế giới có 900.000 ca trẻ em tử vong do tai nạn, thương tích, tương đương với gần 2.500 trẻ em tử vong mỗi ngày, mỗi giờ có hơn 100 trẻ em tử vong. Mỗi ngày, ở Việt Nam ta vẫn còn hàng trăm trẻ em và người chưa thành niên bị tai nạn thương tích.

Trong số đó có khoảng gần 20 trẻ tử vong do tai nạn, thương tích mỗi ngày. Đó là số liệu thống kê được công bố tại buổi hội thảo góp ý xây dựng “Chương trình phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em giai đoạn 2016 – 2020” vào sáng ngày 24/11/2015, tại Hà Nội do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TBXH) phối hợp cùng Tổ chức y tế thế giới (WHO) và Tổ chức Tầm nhìn thế giới (WV) tổ chức.

Tai nạn: là một sự kiện bất ngờ xảy ra ngoài ý muốn còn gọi là chấn thương không chủ ý, là một sự kiện không mong muốn, ngẫu nhiên và không có kế hoạch, dẫn đến bị thương hoặc chết người.

Thương tích: thì không phải là tai nạn mà là sự tổn thương của cơ thể ở những mức độ khác nhau.

2. Nguyên nhân, hậu quả và cách phòng ngừa tai nạn thương tích:

2.1. Nguyên nhân tai nạn thương tích:

Đối với nguyên nhân của tai nạn gây thương tích, theo kết quả nghiên cứu là xuất phát từ những nguyên nhân sau:

• Tai nạn thương tích do giao thông: Là những trường hợp xảy ra do sự va chạm, nằm ngoài ý muốn chủ quan của con người, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan người tham gia giao thông gây nên….
• Bỏng: Là tổn thương một hoặc nhiều lớp tế bào da khi tiếp xúc với chất lỏng nóng, lửa, các tai nạn thương tích da do các tia cực tím, phóng xạ, điện, chất hóa học, hoặc tổn thương phổi do khói xộc vào.
• Đuối nước: Là những trường hợp tai nạn thương tích xảy ra do bị chìm trong chất lỏng (nước, xăng, dầu) dẫn đến ngạt do thiếu oxy hoặc ngừng tim dẫn đến tử vong trong 24 giờ hoặc cần chăm sóc y tế hoặc dẫn đến các biến chứng khác.
• Điện giật: Là những trường hợp tai nạn thương tích do tiếp xúc với điện gây nên hậu quả bị thương hay tử vong.
• Ngã: Là tai nạn thương tích do ngã, rơi từ trên cao xuống
• Động vật cắn: Chấn thương do động vật cắn, húc, đâm phải…
• Ngộ độc: Là những trường hợp do hít vào, ăn vào, tiêm vào cơ thể các loại độc tố dẫn đến tử vong hoặc ngộ độc cần có chăm sóc của y tế (do thuốc, do hóa chất, nấm …).
• Máy móc: là tai nạn do tiếp xúc với vận hành của máy móc…
• Bạo lực: Là hành động dùng vũ lực hăm dọa, hoặc đánh người của cá nhân, nhóm người, cộng đồng khác gây tai nạn thương tích có thể tử vong, tổn thương…

2.2. Hậu quả của tai nạn thương tích:

Dựa vào những báo cáo tình hình tai nạn thương tích tại các địa phương cho thấy hậu quả đáng lo ngại của thực trạng này:

Kết qủa thống kê cho thấy, tỷ lệ bị tai nạn giao thông chiếm tỷ lệ cao nhất: 45,9%, tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông chiếm tỷ lệ lớn hơn rất nhiều so với các nguyên nhân khác(59,9%). Tỷ lệ tử vong do đuối nước và tự tử chiếm tỷ lệ đáng lưu ý so với tỷ lệ mắc của chính nguyên nhân đó.

Trong các trường hợp mắc, số lượng nam bị thương tích chiếm 68% nhiều hơn nữ (32%). Tỷ lệ tử vong trong những trường hợp bị TNTT ở nam giới (73%) cũng cao hơn hẳn nữ (27%).

Phân tích số liệu TNTT mắc theo nhóm tuổi cho thấy: 6,2% là từ 0 đến 4 tuổi, 11,5% là từ 5 đến 14 tuổi,76,9% là từ 15 đến 60 tuổi và trên 60 tuổi chiếm 5,36%. Như vậy, tỷ lệ mắc ở nhóm tuổi từ 15 đến 60 cao hơn hẳn so với nhóm tuổi khác. Kết quả cũng tương tự khi phân tích số liệu TNTT tử vong.

Với báo cáo mới này, ta có thể thấy sự liên quan giữa nhóm nghề với con số TNTT: tỷ lệ mắc và tử vong ở mỗi loại hình nghề nghiệp là không quá khác biệt. Thấp nhất ở nhóm bộ đội, và công an (khoảng 0,8%), cao nhất ở nhóm nông dân (khoảng 43%). Trong các trường hợp bị thương tích, bị thương tích khi đi trên đường chiếm tỷ lệ cao nhất (trên 52%). Tỷ lệ mắc của các trường hợp mắc thương tích xảy ra ở các hồ, ao, sông chiếm tỷ lệ không lớn nhưng tỷ lệ tử vong lại chiếm tỷ lệ khá cao so với các địa điểm khác.

2.3. Cách phòng ngừa tai nạn thương tích:

Một số biện pháp phòng tránh tai nạn thương tích được Bộ y tế khuyến cáo người dân nên áp dụng như sau:

2.3.1. Đối với đối tượng đặc biệt là Trẻ em

Hiện nay vấn đề tai nạn thương tích đang được toàn xã hội quan tâm, đặc biệt là tai nạn thương tích đối với trẻ em do tính phổ biến cũng như mức độ trầm trọng của nó. Vì vậy, việc phòng chống tai nạn thương tích cần phải căn cứ vào các loại hình, nguyên nhân gây nên cũng như thực hiện các cách dự phòng một cách có hiệu quả.

Để phòng tránh tối thiểu các tai nạn thương tích xảy ra tại trường hay ở nhà, giáo viên cũng như các bậc phụ huynh có ý thức và thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa.

– Phòng ngã: Củng cố cơ sở vật chất của trường, cụ thể:

+ Sân trường cần bằng phẳng và không bị trơn trượt

+ Cửa sổ, hành lang, cầu thang phải có tay vịn, lan can.

+ Không cho trẻ học và chơi gần những lớp học không an toàn như tường nhà, ta luy có nguy cơ sập xuống. Đồng thời phải cho sửa chữa ngay.

+ Những cây ở sân trường cần có bồn rào để ngăn trẻ không leo trèo .

+ Bàn ghế hỏng, không chắc chắn phải được sửa chữa ngay.

+ Dụng cụ thể dục thể thao phải chắc chắn, đảm bảo an toàn.

+ Đi chơi đúng nơi quy định và thực hiện theo sự hướng dẫn.

– Phòng ngừa đánh nhau, bạo lực trong trường học

+ Giáo dục ý thức cho các em không được xô đẩy, đánh nhau trong trường.

+ Không cho các em mang đến trường các vật sắc nhọn nguy hiểm như dao, kiếm, súng cao su và các hung khí.

+ Giáo viên thường xuyên quản lý, giám sát trẻ ở mọi lúc, mọi nơi, giáo dục trẻ đoàn kết.

– Phòng ngừa tai nạn giao thông

+ Trường phải có cổng, hàng rào.

+ Trong giờ học, giờ chơi phải đóng cổng, không cho trẻ chạy ra đường chơi khi trường ở gần đường.

+ Phải có biển báo trường học cho các loại phương tiện cơ giới ở khu vực gần trường học.

+ Hướng dẫn học sinh thực hiện luật an toàn giao thông.

+ Tuyên truyền phụ huynh không đi xe máy trong sân trường.

– Phòng ngừa bỏng, nhiễm độc

+ Bảng điện ở phòng học và các phòng chức năng khác phải để cao, tuyệt đối không để bàn là, đồ đun nấu trong phòng, nhóm của trẻ.

+ Không cho học sinh tới bếp nấu nướng và chia ăn ở nhà bếp.

+ Luôn quan tâm chăm sóc trẻ, không để trẻ chơi một mình ở các nơi có thể xảy ra tai nạn.

+ Để thuốc và hóa chất ngoài tầm tay với của trẻ em. Không cho trẻ em tự uống thuốc.

– Phòng ngừa đuối nước

+ Trẻ em cần rèn luyện thể lực và biết bơi theo quy định.

+ Khi đi bơi phải tuân thủ quy tắc an toàn.

+ Không cho trẻ ra gần ao hồ, sông suối một mình .

+ Ở vùng lũ, học sinh đi học qua sông suối phải có người lớn đưa và phải đảm bảo an toàn.

+ Khi đi đò, thuyền,… phải mặc áo phao bảo hộ

+ Giếng, bể nước trong trường phải có nắp đậy an toàn.

+ Không để thùng, chậu có nước không phòng, nhóm lớp.

– Phòng ngừa điện giật

+ Luôn kiểm tra các đồ dùng bằng điện, che kín các ổ điện ở thấp không cho trẻ nghịch

+ Hệ thống điện trong lớp phải an toàn: không để dây trần, dây điện hở, bảng điện để cao.

– Phòng ngừa ngộ độc thức ăn

+ Không bán quà bánh trong trường và không ăn hàng rong xung quanh cổng trường.

+ Thực phẩm do thức ăn nhà bếp, nước uống phải đảm bảo vệ sinh, rõ nguồn gốc. Phải có hợp đồng cam kết mua bán thực phẩm sạch rõ nguồn gốc với công ty cung cấp.

Trường có cán bộ theo dõi về y tế học đường và có tủ thuốc cấp cứu.

Còn rất nhiều nguy cơ dẫn đến tai nạn thương tích ở trẻ em, cách phòng ngừa hiệu quả nhất là sự quan tâm chú ý của người lớn khi trông trẻ. Chỉ một phút thiếu tập trung có thể dẫn đến hậu quả vô cùng nghiêm trọng cho trẻ nhỏ. Bên cạnh đó, người lớn cần trang bị cho trẻ nhỏ những kiến thức, kỹ năng cơ bản nhất để tự bảo vệ mình từ khi trẻ bắt đầu hình thành những ý thức đầu tiên.

Vì tương lai tốt đẹp của con em chúng ta, mỗi người hãy nâng cao ý thức chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em, tạo môi trường an toàn và lành mạnh để trẻ em phát triển toàn diện, góp phần xây dựng một tương lai tươi sáng cho đất nước.​

2.3.2. Đối với các đối tượng khác

• Loại bỏ các yếu tố nguy cơ hoặc không tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ gây nên tại nạn thương tích: lửa, điện, nước, xăng dầu, côn trùng,….
• Yêu cầu mọi người phải thực hiện các nội quy về việc đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy để phòng tránh chấn thương sọ não khi tai nạn giao thông xảy ra, thắt dây an toàn khi đi xe ô tô…
• Đối với thanh thiếu niên: cần lưu ý đến ý thức chấp hành luật lệ giao thông: không điều khiển xe khi uống rượu, lạng lách giành đường; cũng như vấn đề phòng chống bạo lực.
• Đối tượng học sinh các trường phổ thông: Cần phòng chống tai nạn giao thông khi tan trường, trên đường về nhà, khi sang đường nhất là tại cổng trường và các nút giao thông; phòng chống đuối nước, đặc biệt nơi có nhiều sông, suối, ao hồ, biển du lịch. Ngoài ra, cũng cần phải giáo dục các em phòng chống các tai nạn do đùa nghịch và leo trèo trong trường học.
• Đối với những người làm việc tại các công trình xây dựng: Cần ý thức PCTNTT do ngã, do dụng cụ lao động…, đặc biệt những người chuẩn bị bước vào nghề hoặc thợ phụ.

Như chúng ta thấy, tai nạn thương tích thường bất ngờ xảy ra, không có nguyên nhân rõ ràng, khó lường trước được và gây ra những thương tổn trên cơ thể người và có thể xảy ra mọi lúc, mọi nơi. Vì vậy để hạn chế nguy cơ mắc và tử vong do tai nạn thương tích chúng ta cần tìm hiểu về tai nạn thương tích và các biện pháp phòng tránh./.

Nguồn: Bộ Y tế